
इन्जिनियरिङको हरेक कार्य — चाहे त्यो सडक निर्माण होस्, भवन डिजाइन, मेसिन बनाउने, वा ऊर्जा उत्पादन — सीधै प्राकृतिक वातावरणसँग जोडिएको हुन्छ। गलत निर्णय वा योजना बिना गरिएको निर्माणले जलवायु परिवर्तन, प्रदूषण, प्राकृतिक स्रोतको क्षति, र जैविक विविधतामा नोक्सान पुर्याउन सक्छ। यही कारणले आजको युगमा इन्जिनियरहरूबाट वातावरणीय प्रभावको गहिरो मूल्याङ्कन र जिम्मेवार सोच अपेक्षा गरिएको छ।
वातावरणीय प्रभाव विचार गर्नुपर्ने मुख्य कारणहरू
1. प्राकृतिक स्रोतहरूको संरक्षण
-
निर्माण कार्यमा पानी, बालुवा, ढुंगा, काठ, इन्धन जस्ता स्रोत अत्यधिक प्रयोग हुन्छ।
🔹 यिनको विवेकपूर्ण प्रयोग नगर्दा स्रोत सुक्ने सम्भावना हुन्छ।
2. जलवायु परिवर्तनको असर कम गर्न
-
औद्योगिक निर्माण, भारी मेसिन, र ढुवानीले कार्बन उत्सर्जन बढाउँछ।
🔹 इन्जिनियरिङमा कार्बन न्यूट्रल समाधान ल्याउनु अत्यावश्यक छ।
3. जनस्वास्थ्यमा असर नपार्न
-
धूलो, ध्वनि, फोहोर, र दूषित पानी निर्माण क्षेत्रबाट निस्कन सक्छ।
🔹 यस्ता असरले वरिपरिका मानिसको स्वास्थ्यमा नकरात्मक असर पार्न सक्छ।
4. दीर्घकालीन असर रोक्न
-
एकपटक बनाइएको पूर्वाधारले दशकौंसम्म वातावरणमा असर पार्छ।
🔹 योजना बनाउँदा नै यसको प्रभावको गहिरो विश्लेषण आवश्यक हुन्छ।
5. नियम तथा कानुनी दायित्व
-
आजका अधिकांश देशमा Environment Impact Assessment (EIA) अनिवार्य छ।
🔹 इन्जिनियरले कानुनी प्रक्रिया पालना गर्नुपर्ने हुन्छ।
कुन-कुन क्षेत्रमा वातावरणीय सोच आवश्यक हुन्छ?
इन्जिनियरिङ क्षेत्र | वातावरणीय सोचको उपयोग |
---|---|
सिभिल इन्जिनियरिङ | नदी, जंगल, भू–उपयोगमा असर मूल्याङ्कन, हरित निर्माण |
मेकानिकल | ऊर्जा-दक्ष मेसिन, कम प्रदूषणयुक्त प्रविधि |
इलेक्ट्रिकल | नवीकरणीय ऊर्जा संयन्त्र (सौर्य, हावा) |
कम्प्युटर/सफ्टवेयर | डिजिटल समाधानद्वारा कागज खपत घटाउने, स्मार्ट ऊर्जा प्रणाली |
पर्यावरण इन्जिनियरिङ | फोहोर प्रशोधन, जलशुद्धिकरण, वातावरणीय नीति विकास |
